بیماری دیابت با مقادیر بالای گلوکز در خون تعریف میشود. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد که رایج‌ترین آن، دیابت نوع یک و نوع دو است. غذایی که توسط انسان خورده میشود، در هنگام هضم به اجزای اصلی آن تجزیه میشود. در این بین، کربوهیدرات‌ها به قندهای ساده‌تر مثل گلوکز تجزیه می‌شوند. گلوکز یه منبع انرژی حیاتی برای سلول‌های بدن است. برای تامین انرژی سلول‌ها، گلوکز باید از جریان خون خارج شده و به سلول‌ها برسد. برای کمک به ورود گلوکز به سلول‌های بدن، وجود هورمونی به نام انسولین لازم است. عضوی در شکم به نام پانکراس (لوزالمعده) هورمون انسولین را می‌سازد. در یک فرد سالم، هر زمان که سطح گلوکز خون افزایش یابد، تولید انسولین در لوزالمعده هم افزایش می‌یابد و انسولین به سلول‌های بدن امکان می‌دهد که گلوکز را دریافت کنند. در بیماری دیابت، توانایی پانکراس در تولید انسولین یا پاسخ سلول‌ها به انسولین تغییر می‌کند.
انواع دیابت
شایع‌ترین انواع دیابت، نوع یک، نوع دو و دیابت بارداری است. در ادامه به تشریح و بیان جزئیات هر یک از انواع این بیماری می‌پردازیم.
دیابت نوع یک
این بیماری یک نوع بیماری خودایمنی است. دیابت نوع یک زمانی شروع میشود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه، به سلول‌های بدن حمله می‌کند. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولید کننده انسولین (سلول‌های بتا) در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. این مسئله باعث میشود که فرد انسولین کمی در بدن خود داشته باشد یا اصلا انسولین نداشته باشد! بدون انسولین، گلوکز به جای ورود به سلول‌ها، در جریان خون تجمع می‌یابد. در نتیجه بدن نمی‌تواند از این گلوکز برای تامین انرژی خود استفاده کند. علاوه بر این، مقادیر بالای گلوکز خون باعث ادرار بیش از حد و کم‌آبی بدن میشود و به بافت‌های بدن آسیب میرساند.
دیابت نوع دو
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن بیمار، به تلاش انسولین برای انتقال گلوکز به سلول‌ها، واکنش کمتری نشان دهند. این شرایط “مقاومت به انسولین” نامیده میشود. در نتیجه این اتفاق، گلوکز در خون جمع میشود.
وقتی گلوکز خون افزایش می‌یابد، پانکراس انسولین اضافی می‌سازد تا شرایط را برای ورود گلوکز به سلول‌ها فراهم کند. این کار در ابتدا موثر است، اما با گذشت زمان، مقاومت به انسولین در بدن بدتر میشود. در پاسخ، پانکراس مجددا انسولین بیشتری تولید می‌کند. سرانجام پانکراس خسته شده و دیگر نمی‌تواند با تقاضای انسولین بیشتر و بیشتر همراه شود. در نتیجه سطح گلوکز خون بالا رفته و در همین شرایط باقی می‌ماند.
دیابت نوع دو را دیابت بزرگسالی می‌نامیدند. به این دلیل که تقریبا همیشه در اواسط بزرگسالی شروع می‌شد. اما این روزها، سن ابتلا به این بیماری کاهش یافته و شاهد شیوع آن در میان جوانان هستیم. این نوع بسیار شایع‌تر از نوع یک است. علت این مسئله به سبک زندگی خانواده‌ها ارتباط دارد. چاقی یکی از عواملی است که خطر ابتلا به نوع دو را افزایش می‌دهد. دیابت نوع دو یک بیماری متفاوت از نوع یک است؛ اگرچه هر دو نوع، مرتبط با سطح بالای گلوکز خون و خطر عوارض مرتبط با آن هستند.
دیابت بارداری
نوع دیگری از دیابت، دیابت بارداری نام دارد. این نوع بیماری در زنانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون آنها در دوران بارداری بیش از حد انتظار است. این نوع دیابت پس از بروز، در تمام دوران باقیمانده بارداری ادامه خواهد داشت. دیابت بارداری مانند انواع دیگر دیابت، زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون انسولین نتواند قند (گلوکز) را به طور موثر به سلول‌های بدن منتقل کند. در دوران بارداری، بدن پاسخ خوبی به انسولین نمی‌دهد، مگر این که انسولین بتواند به مقدار بیشتر تولید و تامین شود. در اکثر زنان، این اختلال با پایان بارداری و زایمان برطرف میشود، اما زنانی که به دیابت بارداری دچار شده باشند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع دو خواهند بود.
بیشتر بخوانید: نشانه های دفع پروتئین
نشانه‌های دیابت
دیابت ممکن است که در ابتدا هیچ نشانه‌ای ایجاد نکند. قبل از بروز علائم، می‌توان با آزمایش قند خون منظم، آن را شناسایی و جلوی پیشرفت بیماری را گرفت. هنگامی که دیابت پیشرفت می‌کند، ممکن است نشانه‌های زیر را در فرد مبتلا ایجاد کند:
- ادرار بیش از حد
- حساسیت بیشتر نسبت به عفونتها به ویژه عفونتهای مخمری مثل کاندیدا
- تشنگی شدید که منجر به نوشیدن مقدار زیادی مایعات میشود.
- کاهش وزن
وقتی مقدار انسولین در جریان خون خیلی کم باشد، سطح بالای قند تجمع یافته در خون می‌تواند منجر به عوارض خطرناکی شود. در چنین شرایطی ممکن است بدن بیش از حد اسیدی شود و بیماری کتواسیدوز دیابتی را به دنبال داشته باشد. یا سطح قند خون آنقدر بالا رود که بدن دچار کمبود شدید آب شود. این بیماری، سندروم هایپراسمولار نامیده میشود. عوارض این سندروم شامل توهم، ضعف، حالت تهوع، استفراع و حتی تشنج و کماست. در مواردی مشاهده شده است کتواسیدوز دیابتی یا سندروم هایپراسمولار، اولین نشانه ابتلای فرد به دیابت است.
گاهی درمان دیابت هم می‌تواند علائمی ایجاد کند. مصرف بیش از حد داروهای کاهش دهنده گلوکز، در کنار رژیم غذایی، می‌تواند منجر به کاهش سطح قند خون شود که هیپوگلیسمی (افت قند خون) نامیده میشود. علائم افت قند خون عبارتند از:
- تعریق
- لرزیدن
- سرگیجه
- گرسنگی
- گیجی
- تشنج و از دست دادن هوشیاری
با خوردن یا نوشیدن هر خوراکی حاوی کربوهیدرات، می‌توان کاهش قند خون را جبران کرد. این خوراکی‌ها به افزایش سطح قند خون منجر می‌شوند.
دیابت چه عوارضی در بدن ایجاد می‌کند؟
دیابت طولانی مدت می‌تواند عوارض متعددی داشته باشد. کنترل بیماری می‌تواند تا حد زیادی از بروز یا پیشرفت این عوارض جلوگیری کند. این مشکلات عبارتند از:
تصلب شرائین
تصلب شرائین، تجمع چربی در دیواره رگ‌های خونی است. این مسئله می‌تواند جریان خون را در تمام قسمت‌های بدن مختل کند. قلب، مغز و پاها بیش از سایر بخش‌ها در معرض آسیب قرار می‌گیرند.
رتینوپاتی
رگ‌های خونی ریز موجود در شبکیه (بخشی از چشم که نور را می‌بیند) می‌توانند در اثر قند خون آسیب ببینند. این آسیب می‌تواند جریان خون در شبکیه را مسدود کرده و یا منجر به خونریزی شبکیه شود. در هر صورت، توانایی چشم برای دیدن نور کاهش می‌یابد. در مراحل اولیه، با کنترل دقیق قند خون و استفاده از لیزر درمانی می‌توان آسیب رتینوپاتی را به حداقل رساند. رتینوپاتی درمان نشده می‌تواند منجر به نابینایی شود.
نوروپاتی
نوروپاتی اصطلاحی است که برای آسیب‌های عصبی به کار می‌رود. شایع‌ترین نوع آن، نوروپاتی محیطی است که اعصاب دست و پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اعصاب پا در ابتدا آسیب دیده و باعث درد یا بی‌حسی در پا میشود. این عارضه ممکن است به تدریج پیشرفت کند و باعث اختلال در اعصاب مرتبط با عملکرد گوارشی، عملکرد جنسی و دفع ادرار شود.
مشکلات پا
هرگونه زخم، آسیب یا تاول در پا می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:
- اگر نوروپاتی محیطی باعث بی‌حسی شود، ممکن است فرد احساس تحریک یا آسیب دیدگی در پا نکند. پوست می‌تواند آسیب دیده و زخم ایجاد کند و زخم ایجاد شده دچار عفونت گردد.
- ممکن است که گردش خون ضعیف باشد و منجر به بهبود آهسته هر گونه آسیب دیدگی پا شود. اگر یک زخم ساده درمان نشود، می‌تواند بسیار بزرگ و آلوده شود. در صورتی که درمان‌های پزشکی نتوانند زخم را بهبود بخشند، ممکن است به قطع عضو منجر شود.
نفروپاتی
این بیماری با آسیب کلیه‌ها در اثر دیابت همراه است. اگر قند خون بالا بماند و فشار خون بالای تهاجمی درمان نشود، این عارضه روی خواهد داد.
تشخیص دیابت
دیابت را می‌توان از طریق آزمایش خونی که سطح گلوگز خون را نشان می‌دهد، تشخیص داد. آزمایش‌های رایج برای تشخیص میزان قند خون عبارتند از:
آزمایش گلوگز پلاسما (FPG)
این آزمایش در ابتدای صبح و بعد از چند ساعت ناشتا ماندن، انجام میشود. سطح طبیعی قند خون ناشتا بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر سطح قند خون ناشتا بیش از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، تشخیص دیابت داده میشود.
آزمایش گلوگز پلاسما (FPG)
در این آزمایش، میزان قند خون فرد، دو ساعت پس از نوشیدن مایعی حاوی ۷۵ گرم گلوکز اندازهگیری میشود. اگر سطح قند خون، ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد، تشخیص دیابت داده میشود.
آزمایش تصادفی گلوکز خون
قند خون بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر در هر زمان از روز، همراه با علائم دیابت برای تشخیص کافی است.
هموگلوبین A۱c (گلیکوهموگلوبین)
این آزمایش میانگین سطح گلوکز خون را در طی دو یا سه ماه اندازهگیری می‌کند. اگر سطح هموگلوبین A۱c ۵/۶ یا بیشتر باشد، تشخیص دیابت داده میشود.
آیا دیابت یک بیماری همیشگی است؟
دیابت نوع ۱، یک بیماری مادامالعمر است. معمولا دیابت نوع ۲ هم در طول زندگی تداوم خواهد داشت. با این حال، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، می‌توانند با داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و کاهش وزن، سطح قند خون خود را در حالت طبیعی نگه دارند. دیابت بارداری هم در بیشتر مواقع پس از زایمان از بین خواهد رفت. در افراد دیابتی، افزایش سن می‌تواند باعث افزایش مقاومت بدن به انسولین شود. در نتیجه به مرور زمان به درمان‌های تکمیلی نیاز خواهد بود.
درمان دیابت
دیابت نوع یک، نیاز به تزریق انسولین دارد. اما درمان دیابت نوع دو، با کاهش وزن از طریق اصلاح رژیم غذایی و ورزش آغاز خواهد شد. رژیم غذایی مناسب برای یک فرد دیابتی باید کم کالری، فاقد چربی ترانس، حاوی مقادیر کافی غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های غیر اشباع باشد. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع دو، برای درمان نیاز به دارو دارند. با این حال، دستیابی به سطح نرمال قند خون با کاهش وزن، رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم امکانپذیر است. حتی در صورت نیاز به مصرف دارو هم تغییرات گفته شده در سبک زندگی، اثرگذار خواهند بود. داروهای مورد استفاده برای دیابت نوع دو شامل داروهای خوراکی و تزریقی هستند. آنها داروهایی هستند که:
- مقاومت به انسولین در عضلات و کبد را کاهش می‌دهند.
- مقدار انسولین ساخته شده و آزاد شده توسط پانکراس را افزایش می‌دهند.
- انسولین اضافی تولید می‌کنند.
- با هر بار استفاده، باعث ترشح انسولین می‌شوند.
- جذب قندها از روده را به تاخیر می‌اندازند.
- هضم را کند می‌کنند.
- تمایل به مصرف وعده‌های غذایی حجیم را کاهش می‌دهند.
- تبدیل چربی به گلوکز را کاهش می‌دهند.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع یک غیر قابل پیشگیری است، اما می‌توان به کمک روش‌هایی، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش داد. اگر یکی از بستگان نزدیک فرد -به ویژه والدین یا خواهر و برادر- مبتلا به دیابت نوع دو باشد، یا اگر آزمایش قند خون نشان‌دهنده پیش دیابت باشد، فرد در معرض ابتلا به دیابت نوع دو خواهد بود.
حفظ وزن ایده‌آل بدن، ورزش منظم مانند ۳۰ دقیقه پیاده روی سریع روزانه و داشتن برنامه غذایی سالم، از عوامل کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستند. نکته مهم این است که داشتن فعالیت بدنی، حتی در صورت عدم کاهش وزن، مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد.
اگر از قبل به دیابت نوع دو دچار هستید، با انجام موارد زیر می‌توانید عوارض را به تاخیر انداخته و یا از بروز آنها جلوگیری کنید:
- قند خون خود را کنترل کنید. این مسئله به کاهش خطر عوارض کمک می‌کند.
- مشکلات مرتبط با قلب را کنترل کنید. مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و تری گلیسرید
- سیگار کشیدن را کنار بگذارید.
- چاقی را درمان کنید.
- هر ساله به یک چشم پزشک و یک پزشک متخصص برای معاینه پا مراجعه کنید. این مسئله به شما کمک می‌کند تا خطر عوارض چشم و پا را کاهش دهید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر مبتلا به دیابت هستید، باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید. افرادی که سطح قند خون بالایی دارند، خطر کمبود آب در بدن آنها بیشتر است. در صورت بروز استفراغ یا اسهال و عدم توانایی مصرف مایعات، باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. طبق توصیه تیم مراقبت‌های بهداشتی، قند خون خود را به طور منظم کنترل کنید و هر گونه تغییر در روند طبیعی وضعیت خود را به پزشکتان اطلاع دهید.
کلام آخر
پیش آگاهی در افراد دیابتی بسیار مهم است. این که فرد در معرض ابتلا به دیابت تا چه حد بتواند وضعیت موجود را کنترل و اصلاح کند، در سلامتی وی کاملا اثرگذار است. اگر قند خون به خوبی کنترل نشود، می‌تواند خطر حمله قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های کلیوی را افزایش دهد. این مسئله می‌تواند به مرگ زودرس منجر شود. ناتوانی ناشی از نابینایی، قطع عضو، مشکلات قلبی و آسیب‌های عصبی ناشی از سکته مغزی، در افراد دیابتی محتمل است. ممکن است برخی از افراد دیابتی به دلیل نارسایی کلیه به دیالیز نیاز پیدا کنند.
برای پیشگیری از موارد ذکر شده، لازم است که همواره میزان قند خون خود را چک کنید. انجام آزمایش خون به طور منظم، آسان‌ترین راه برای تشخیص ابتلا به دیابت یا پیش دیابت است. آگاهی زودهنگام، راه نجاتی برای کاهش یا پیشگیری از عوارض دیابت خواهد بود. ممکن است دسترسی به پزشک متخصص همیشه آسان و ارزان نباشد. اما به کمک سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت مشوِرَپ، تیمی از پزشکان مجرب و آگاه، همیشه، همه جا و در تمام ساعات شبانه روز همراه شما خواهند بود. علاوه بر خدمات مشاورهای پزشکی و روانشناسی، امکان انجام آزمایش، ویزیت توسط پزشک متخصص یا خدمات پرستاری و فیزیوتراپی در منزل هم از طریق این سامانه برای شما فراهم است. کافی است که به وبسایت و اپلیکیشن مشوِرَپ مراجعه کنید و با یک کلیک، پزشک مورد نظر خود را بیابید.
مشوِرَپ همیشه همراه شماست.
سوالات متداول
دیابت: علل، علائم و درمان
چگونه می‌توان دیابت را تشخیص داد؟
آزمایش گلوگز پلاسما (FPG)، آزمایش گلوگز پلاسما (FPG)، آزمایش تصادفی گلوکز خون و هموگلوبین A۱c (گلیکوهموگلوبین) راه‌های تشخیص دیابت هستند.
دیابت چه عوارضی در بدن ایجاد می‌کند؟
دیابت ممکن است باعث عوارض مثل تصلب شرائین، رتینوپاتی، نوروپاتی، نفروپاتی ، مشکلات پا شود.
علائم ابتلا به دیابت چیست؟
ادرار بیش از حد، حساسیت بیشتر نسبت به عفونتها به ویژه عفونتهای مخمری مثل کاندیدا، تشنگی شدید که منجر به نوشیدن مقدار زیادی مایعات میشود، کاهش وزن از علائم ابتلا به دیابت است.
انواع دیابت چیست؟
دیابت نوع ۱ که در واقع نوعی بیماری خود ایمنی است، دیابت نوع ۲ که به دلیل واکنش کمتر سلول‌های بدن بیمار، به تلاش انسولین برای انتقال گلوکز به سلول‌ها بوجود می‌آید و دیابت بارداری شایع‌ترین نوع های دیابت هستند.
Load More
منابع